عوامل محدود کننده تولید بره موم
عوامل محدود کننده تولید بره موم از یک سو به شرایط داخلی کلنی زنبورعسل بستگی داشته و از سوی دیگر تحت تاثیر عوامل خارج از کلنی می‌باشد.
شرایط داخلی کلنی زنبورعسل
بطور معمول زنبوران مسن یا چرائی پس از جمع آوری صمغ در سبد گرده و حمل آن به کندو با کمک زنبوران جوان موم ساز بره موم تولید می‌کنند.
زنبوران مسن همواره در طول سال در کلنی زنبورعسل وجود خواهد داشت ولی زنبوران جوان موم ساز که عموماً در سنین ۱۲ تا ۱۸ روزه قادر به تولید موم می‌باشند در تمام طول سال در کلنی زنبور عسل یافت نمی شوند، بنابراین عدم حضور زنبوران جوان در داخل کلنی زنبور عسل از مهمترین عوامل محدود کننده در تولید بره موم محسوب می‌گردد.
مشاهدات و بررسی‌های مقدماتی نیز نشان می‌دهد که کلنی های نرزائی که فاقد زنبوران جوان موم ساز می‌باشند به تحریکات ایجاد شده برای تولید بره موم پاسخ منفی داده و قادر به تولید بره موم نیستند.
بنابراین حدود ۳۹ روز (۲۱ روز از مرحله تخم تا متولد شدن زنبور کارگر ۱۸ روز، حداکثر سن ترشح موم) پس از آخرین تخم ریزی ملکه شرایط داخلی کلنی زنبور عسل برای تولید بره موم بامحدودیت روبرو خواهد شد، بدین ترتیب در مناطق معتذل در اواخر پاییز، به دلیل عدم وجود زنبوران جوان، تولید بره موم با استفاده از روشهای مختلف تولید امکان پذیر نخواهد بود.
به همین ترتیب در ابتدای فصل بهار در حدود ۳۳ روز (۲۱ روز ۱۲ روز، حداقل سن ترشح موم) پس از مشاهده اولین مرحله تخم‌ریزی ملکه امکان تولید بره موم میسر خواهد شد.
وجود مواد مغذی کافی در کلنی زنبور عسل، از دیگر عوامل موثر بر تولید بره موم بشمار می‌رود. به عبارت دیگر در شرایطی که تمام امکانات تولید بره موم در محیط زنبورستان فراهم باشد ولی در داخل کلنی زنبورعسل مواد غذایی کافی موجود نباشد تولید بره موم با محدودیت روبرو خواهد شد.
شایان دکر است که حدود ۵ درصد از از مواد تشکیل دهنده بره موم را گرده تشکیل می‌دهد. در مواقعی که شرایط کلونی زنبورعسل برای تولید بره موم مناسب بوده ولی شرایط محیطی زنبورستان مناسب نباشد، به همان نسبت درصد موم موجود در بره موم افزایش یافته و کیفیت بره موم نامطلوب خواهد شد.
شرایط محیطی زنبورستان
بدیهی است که تولید بره موم منوط به وجود منابع تولید کننده صمغ یا رزین موجود در محیط زنبورستان می‌باشد. برخی از مهمترین گیاهانی که برای تولید بره موم مناسب می‌باشند عبارتند از: اکالیپتوس، تبریزی، بید، نارون، کاج، شاه بلوط، غان، سپیدار و نمدار .
کاهش میزان گلدهی گیاهان و در نتیجه کاهش جوانه و غنچه برای ترشح صمغ یا رزین در اواخر فصل پاییز از مهمترین عوامل محدود کننده تولید بره موم محسوب می‌گردد. این موضوع در مراتعی که فاقد درخت یا درختچه هستند بطور کامل باعث توقف تولید بره موم خواهد شد.
در مناطق معتدل عموماً تراوشات صمغ درختان از اوایل شهریورماه آغاز شده و میزان ترشح آن بتدریج در اواخر فصل پاییز کاهش خواهد یافت. در این مناطق با گذشت زمان صمغ‌های تراوش شده و باقی مانده در تنه و شاخه‌های درختان به دلیل از دست دادن ترپنتین (از روغنهای فرار بره موم) موجود در صمغ به تدریج خشک شده و غیر قابل مصرف خواهد شد.
بنابراین در حالت طبیعی که بیشترین نیاز برای تولید بره موم در ابتدای فصل پاییز (همزمان با سرد شدن هوا ) می‌باشد، شرایط داخلی کلنی زنبورعسل و محیط خارجی زنبورستان هماهنگ با یکدیگر عمل کرده و نیاز زنبورعسل را برای تولید بره موم تامین می‌کنند.
به عبارت دیگر از اواخر تابستان تا اواسط پاییز زنبورعسل به مدت تقریبی ۳ ماه فرصت دارد تا با استفاده از بره موم تمامی درها و شکافهای موجود در کندو را شناسایی و ترمیم نموده و دریچه پرواز را تا حد نیاز مسدود کند.
در شرایطی که منطقه ای صرفاً دارای درختان مناسب برای تولید بره موم باشد، کشت گیاهان پاییزه و یا گیاهانی مانند یونجه، شبدر و اسپرس می تواند بهترین شرایط را برای تولید بره موم فراهم نماید.
بدیهی است که بارندگی و یا سرمای شدید کلیه فعالیت های چرائی زنبورعسل از جمله جمع آوری صمغ و ولید بره موم را متوقف و یا محدود خواهد ساخت.
